بررسی فقهی و حقوقی کودکان ناشی از لقاح مصنوعی، رحم مصنوعی و جنین اهدایی

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

دانش‌آموخته کارشناسی حقوق و معارف اسلامی. جامعة المصطفی العالمیه-نمایندگی خراسان

چکیده

همگام با پیشرفت علمی جوامع بشری و دستاوردهای بدیع و جدید انسان در حوزه‌های مختلف علمی و به‌ویژه در حوزه درمان ناباروری و تلقیح مصنوعی، تدوین احکام و قوانین نوین فقهی و حقوقی متناسب و همچنین اطلاع و آگاهی از این قوانین بسیار ضروری است، زیرا در صورت عدم آگاهی ممکن است اشکالات شرعی، آسیب‌های روانی و اجتماعی جبران‌ناپذیری برای والدین و فرزندان حاصل از آن ایجاد کند، ازاین‌رو اطلاع از احکام فقهی و حقوقی تدوین‌شده در این حوزه همچون جواز و حرمت انواع تلقیح مصنوعی، احکام حقوقی طفل حاصل از بارداری با تلقیح مصنوعی همانند هویت فرزند حاصل از اهدای جنین، توارث، حضانت، نسب و... بسیار بااهمیت است.
نگارنده پژوهش پیش رو تلاش کرده است به شیوه توصیفی و کتابخانه‌ای ضمن بیان کلیات احکام حقوقی و فقهی تدوین شده در حوزه تلقیح مصنوعی، به بررسی فقهی و حقوقی شکل‌های مختلف تلقیح مصنوعی و احکام فقهی و حقوقی کودکان حاصل از لقاح مصنوعی به شیوه‌های رحم مصنوعی و جنین اهدایی بپردازد. در ادامه تلاش کرده به شکل اجمالی برخی از مهم‌ترین احکام متواتر بر کودکان حاصل از تلقیح مصنوعی که مورد مناقشه فقها و حقوقدانان بوده را بررسی کند. به‌طورکلی از نظر حقوقی و شرعی تلقیح مصنوعی با اسپرم شوهر مشکلی ندارد و از نظر نسب و سایر موارد حقوقی و شرعی مورد تأیید است و فرزندی که بدین صورت به دنیا می‌آید متعلق به زن و شوهر است و دارای نسب صحیح و مشروع است

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم

    1. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم (۱۴۱۴ق)، لسان العرب، تحقیق جمال‌الدین میردامادی، بیروت: دارالفکر ـ دار صادر، چاپ سوم.
    2. اسماعیل، محمد بکر (1419 ق)، بین السائل و الفقیه، بیروت: دارالمنار.
    3. امامی، سید حسن (1371)، حقوق مدنی، جلد 5، تهران: چاپ 6، انتشارات اسلامیه.
    4. آهنگران، محمد رسول و نوراحمدی، انسیه (1398)، «حکم فقهی سلب حیات از جنین‌های آزمایشگاهی»، مجله علمی پژوهشی فقه پزشکی، دوره یازدهم، شماره 3.
    5. بجنوردی، سید محمد، (1371)، «استفتائات و نظریات پیرامون تلقین مصنوعی»، فصلنامه رهن، شماره 2 و 3.
    6. پژوهشکده ابن‌سینا، (1382) مجموعه مقالات روش‌های نوین تولیدمثل انسانی از دیگاه فقه و حقوق، تهران: چاپ دوم، انشارات سمت.
    7. راغب‌اصفهانی‌، حسین‌بن محمد، (۱۳۳۲)، المفردات ‌فی‌ غریب‌القرآن‌،تهران: چاپ‌ محمد سید کیلانی.
    8. حسینی خامنه‌ای، سید علی (1399)، اجوبه الاستفتاءات، تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.
    9. حسینی سیستانی، سیدعلی (1383)، توضیح المسائل مراجع، جلد 2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    10. حسینی سیستانی، سیدعلی (1383)، الفتاوی المیسره، قم: انتشارات مدین.
    11. حسینی، شهاب‌الدین (1420 ق)، التلقیح الصناعی بین العلم و الشریعه، بیروت: دارالاسلامیه.
    12. درویشی دیوانمراد، مقصود (1398)، بررسی حقوق نوزادان متولد از قرارداد رحم اجاره‌ای، بندرعباس: دانشگاه آزاد اسلامی.
    13. رضانیا، محمدرضا، (1382)، «نظریه‌ها، قوانین و مبانی مشروعیت باروری پزشکی»، فصلنامه رهنمون، سال اول، دوره جدید.
    14. رضانیا، محمدرضا، (1399)، باروری‌های پزشکی از دیدگاه فقه و حقوق، قم: بوستان کتاب.
    15. روحانی، محمدصادق، (1393 ق)، مسائل المستحدثه، بیروت: دارالزهراء.
    16. روشن، محمد، (1384)، «وضعیت حقوقی طفل متولد از لقاح مصنوعی»، فصلنامه خانواده‌پژوهی، سال اول، شماره 2.
    17. ریاضت، زینب (1391)، «چالش‌های فقهی حقوقی و اخلاقی تلقیح مصنوعی»، فصلنامه حقوق پزشکی، سال ششم، شماره 20.
    18. شلتوت، محمود (1395 ق)، الفتاوی، قاهره: دارالشروق.
    19. شیخ‌زاده، فاطمه (1389)، بررسی فقهی و حقوقی تلقیح مصنوعی، سیستان و بلوچستان: پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
    20. صافی گلپایگانی، لطف‌الله (1386)، توضیح المسائل، قم، دفتر تنظیم و نشر آثار آیت‌الله صافی گلپایگانی.
    21. صفایی، حسین، امامی، اسدالله (1374)، حقوق خانواده، جلد 2، تهران: چاپ اول، دانشگاه تهران.
    22. صفایی، حسین، امامی، اسدالله (1379)، مختصر حقوق خانواده، تهران: نشر دادگستر چاپ سوم.
    23. صمدی اهری، محمد هاشم (1382)، نسب ناشی از لقاح مصنوعی در حقوق ایران و اسلام، تهران: چاپ اول، گنج دانش.
    24. طباطبایی، محمدسعید (1400 ق)، منهاج الصالحین، جلد 2، بیروت: دارالتعارف.
    25. قرضاوی، یوسف (1418 ق)، الحلال و الحرام فی الاسلام، قاهره: مکتبه وهبه.
    26. کاتوزیان، ناصر (1379)، حقوق مدنی خانواده، تهران: چاپ سوم، شرکت انتشار با همکاری شرکت بهمن برنا.
    27. کلینی، محمد بن یعقوب (1413 ق)، اصول کافی، بیروت: دارالاضواء.
    28. معین، محمد (1363)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.
    29. مکارم شیرازى، ناصر (‏1428 ق)، حیلههاى شرعى و چارهجویىهاى صحیح‏، قم، انشارات مدرسة الامام على بن ابى طالب (علیه السلامچاپ: دوم.
    30. مکارم شیرازی، ناصر (1386)، توضیح المسائل، تهران: چاپ هشتم، انتشارات آفتاب.
    31. منصور، محمد خالد (1420 ق)، الاحکام البیه، بیروت: دارالنفائس.
    32. موسوی خمینی، سید روح‌الله (1363)، تحریر الوسیله. جلد 2، قم، انتشارات جامعه مدرسین.
    33. موسوی خوئی، سیدابوالقاسم (1355)، مستحدثات المسائل، نجف: مطبعه‌ الاداب‌.
    34. موسوی خوئی، سیدابوالقاسم (1387)، منهاج الصالحین، جلد۱، قم: مؤسسه احیاء آثار امام خویی.
    35. موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا (1382)، مجمع المسائل، قم، جلد 2، دارالقرآن.
    36. مؤمن قمی، محمد، (۱۳۷۴)، «سخنی درباره تلقیح»، مجله فقه اهل بیت (ع)، شماره ۴.
    37. نائب‌زاده، عباس (1380) بررسی حقوقی روش‌های نوین باروری مصنوعی، تهران: مجد.
    38. نجفی، محمد حسن (1362)، جواهر الکلام، بیروت: چاپ 7، دارالاحیاء التراث العربی.
    39. همتی، نازیلا (1393)، بررسی حقوق کودک متولد از تلقیح مصنوعی، ارومیه: دانشگاه ارومیه.
    40. والایی کبریا، حسین (1388)، نسب ناشی از تلقیح مصنوعی در قانون جدید، تهران: دانشگاه پیام نور تهران:
    41. یزدی، محمد (1375)، «باروری‌های مصنوعی و حکم فقهی آن»، فصلنامه فقه اهل بیت، سال سوم، شماره 6 و 5.
    42. یزدی، محمد (1377)، ثلاث رسائل فقهیه، قم، انتشارات پیام مهدی.