تاثیر جنسیت در قضاوت در فقه امامی و حنفی و قانون ایران و افغانستان

رضایی, عنایت الله

تاثیر جنسیت در قضاوت در فقه امامی و حنفی و قانون ایران و افغانستان

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

عنایت الله رضایی

کارشناسی ارشد رشته حقوق خصوصی جامعه المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان

چکیده

با نگاه به حقوق مدنی و فقه امامیه و حنفی جنسیت در پاره از حقوق و وظائف همانند قضاوت که مورد بحث ما است، تأثیر گذاشته و در نتیجه جنس مرد اهلیت منصب قضاوت را دارد و جنس زن نمی‌تواند بر این منصب قرار بگیرد. در این نوشتار که به شیوه توصیفی تحلیلی و روش کتابخانه تدوین شده است مسئله تأثیر جنسیت به‌صورت تطبیقی در فقه فریقین و قانون ایران و افغانستان مورد بحث قرار گرفته. نتیجه بررسی آراء فقهای فریقین و قانون مدنی ایران و افغانستان این است که نظر مشهور فقهای امامیه و به تبع آن قانون مدنی ایران، مرد بودن در زمینه قضاوت شرط می‌باشد و جنسیت تأثیرگذار است. اما در فقه حنفی و قانون مدنی افغانستان مرد بودن از جمله شرائط قاضی به حساب نیامده و جنسیت در آن تاثیر ندارد مگر در جای که شهادت زنان در آنجا پذیرفته نمی‌شود مثل حدود و قصاص که در این دو مورد قضاوت شان نیز نافذ نیست. تفاوت بین زن و مرد در این مسئله و امثال آن بر اساس اقتضائات طبیعت و مناسبت روحی و روانی مرد و زن بوده و هیچ امتیاز و برتری جنس بر جنس دیگر تلقی نمی شود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

قرآن کریم
نهج البلاغه
ابو الحسن، احمد بن فـارس، مجمل اللغه، بیروت – لبنـان دار احیاء التراث العربی، چاپ اول 1426 هـ - 2005م.
اردبیلی، احمد، مجمع الفائده و البرهان، کتاب القضاء موسسه نشر الاسلامی، چاپ دوم1417.
امام خمینی، روح الله، تحربر الوسیله، موسسه الاسلامیه – قم، چاپ سوم،1408 هـ - ق.
انصاری، مرتضی، القضاء و الشهادات، قم، کنگره جهانی شیخ اعظم انصاری، ۱۴۱۵ هـ - ق.
بستان(نجفی)، حسین، اسلام و تفاوتهای جنسیتی در نهادهای اجتماعی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه چاپ اول 1388.
جمال الدین محمد، لسان العرب، دارالصادر - بیروت، چاپ جدید 1386 هـ - ق.
جوادی آملی، عبدالله، ادب قضا در اسلام، مرکز نشر اسرا چاپ اول1390.
حلی، حسن ابن یوسف، قواعد الاحکام، موسسه نشر الاسلامی چاپ اول 1419هـ .
خلیل، احمد، ترتیب کتاب العین، قم - انتشارات اسوه، 1383 چاپ دوم.
خوئی، سید ابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج، النجف، مطبعه الادب، 1376.
زیلعی حنفی، عثمان بن علی بـن محجن، تبیین الحقایق شرح کنز الدقایق، قاهره، بولاق‌‌‌: مطبعه الامیریه الکبری، 1021 هـ-ق.
سبحانی، جعفر، نظان القضاء والشهاده فی الشریعه الاسلامیه الغراء، قم- اعتماد موسسه الامام الصادق، چاپ اول 1418 هـ1376 ش.
صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۳ هـ - ق.
طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ هـ - ق.
طوسی، محمد بن حسن، کتاب الخلاف، ج6، 213، موسسه نشر الاسلامی، چاپ دوم، 1422 هـ - ق.
عطار زاده، مجتبی، بررسی تطبیقی مفهوم جنسیت در اسلام و غرب، نشریه مطالعات راهبردی زنان 1387، ش 42.
فاضل،محمد، فلسفه تفاوتهاى زن و مرد در حقوق اسلام، رواق اندیشه، 1382، ش 22.
فیومی، احمدبن محمد، المصباح المنیر فی شرح الکبیر للرافعی، قم دارالهجره چاپ سوم 1425 هـ ق.
قاضی ابن براج، عبد العزیز، المهذب، موسسه نشر الاسلامی جامعه المدرسین قم 1406 هـ - ق.
قانون اساسی افغانستان، جریده رسمی شماره 818،
قانون تشکیل و صلاحیت قوه قضاییه، جریده(مجله) رسمی.
قمی، میرزا ابوالقاسم، رسائل المیرزا القمی، قم – موسسه بوستان کتاب1385 چاپ اول.
کاسانی حنفی، ابوبکر ابن مسعود، بدایع الصنایع فی ترتیب الشرایع، بیروت لبنان: دارالکتب العلمیه،1406 هـ - ق.
گلپایگانی، سید محمد رضا، کتاب الشهادات، قم، سید الشهدا، چاپ اول، 1405ه‍ - ق.
گلپایگانی، محمدرضا، کتاب القضاء، قم، دار القرآن الکریم، ۱۴۱4 هـ - ق.
ماوردی، علی بن محمد، الاحکام السلطانیه، کویت - مکتبة دار ابن قتیبة، ۱۴۰۹ق.
مجلسى، محمدباقر ، بحارالانوار، مؤسسه الوفاء، بیروت، چاپ سوم، 1403 ق.
محقق حلی، محمد، شرح شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، منشورات ذوی القربی بیتا.
مرغینانی، علی بن ابی بکر، الهدایه شرح بدایه المبتدی، لبنان بیروت: دار احیاء التراث العربی بیتا.
موسوی اردبیلی، عبدالکریم، فقه القضاء، جامعه المفید چاپ سوم1434 هـ - ق.
نحفی، محمد حسن، جواهرالکلام، تهران دارالمکتبه الاسلامیه چاپ جهارم 1385.
نراقی، محمد مهدی، مستند الشیعه، موسسه آل البیت بیروت – لبنان چاپ اول1429هـ 2008م.
نوری، یحی، حقوق و حدود زن در اسلام، چاپ مصطفوی، انتشارات کتابخانه شمس، بیتا
واسطی زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس، دارالفکر، بیروت - لبنان، چاپ جدید 1425 هـ ق.