بررسی مبانی حقوق شاهد و مطلع، بر اساس نظر صاحب جواهر و حقوق کیفری ایران

شهادت به‌عنوان یکی از ادلۀ اثبات دعاوی حقوقی و کیفری در محاکم ایران، دارای جایگاه ویژه‌ای است. ادای شهادت در راستای کشف حقیقت، ممکن است شاهد را در معرض خطر و تهدید از سوی مرتکبان جرائم قرار دهد. لذا شایسته است تمهیدات لازم را بر مبنای صیانت از حقوق فردی، کرامت انسانی و حمایت از عدالت برای شاهد در نظر گرفت. در این نوشتار به این سؤال پاسخ داده خواهد شد که نظر مرحوم صاحب جواهر و همچنین حقوق کیفری ایران، تا چه میزان جایگاه شاهد و مطلع را در فرایند تحقیقات مقدماتی به رسمیت شناخته و در این راستا چه حقوقی را برای این اشخاص در نظر گرفته  است؟ با توجه به آیه شریفه قرآن کریم که می‌فرماید: {وَلَا یضَارَّ کَاتِبٌ وَلَا شَهِیدٌ}که نباید به کاتب و شاهد ضرری برسد، اگر ضرر یا احیاناً عسر و حرجی متوجه شاهد و مطلع در راستای انجام شهادت شود، تکلیف به ادای شهادت ساقط خواهد شد. لذا برای تحقق عدالت و صیانت از حقوق شهروندان، خصوصاً در مقام همکاری با دستگاه قضا و پلیس، حمایت از شهود و مطلع امری لازم و ضروری است که این وظیفه خطیر بر عهده حکومت و دستگاه قضا است. بر همین اساس باید با اندیشیدن تدابیری، ضرر احتمالی دفع گشته و شهادت شهود در امنیت کامل استماع گردد. لذا در این پژوهش به مبانی ضرورت حمایت از شهود و مطلع از نظر صاحب جواهر و حقوق کیفری ایران اشاره خواهد شد.