دانشپژوه دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی جامعه المصطفی-واحدخراسان
چکیده
با گسترش فناوری‌های ارتباطی، شبکه‌های اجتماعی به یکی از ابزارهای اصلی تعاملات جهانی تبدیل شده‌اند. این فضاها افزون بر مزایای ارتباطی، به بستری مناسب برای ارتکاب جرائم سایبری نیز تبدیل شده‌اند. جرائمی مانند فیشینگ، کلاهبرداری اینترنتی، سرقت هویت، نشر محتوای مجرمانه و سوءاستفاده از Deepfake از جمله مهم‌ترین چالش‌های حقوقی در این حوزه هستند. از سوی دیگر، ماهیت فرامرزی جرائم سایبری، ناشناس بودن مجرمان و عدم انطباق قوانین سنتی با فناوری‌های نوین، پیگیری این جرائم را با مشکلات جدی مواجه کرده است. این پژوهش با بررسی نقش شبکه‌های اجتماعی در تسهیل ارتکاب جرائم سایبری، به تحلیل نقاط ضعف قوانین کیفری ایران در این زمینه پرداخته و بر لزوم اصلاح و به‌روزرسانی مقررات حقوقی تأکید دارد. در این راستا، سه مدل تقنینی (پیشگیرانه، حمایتی و تنبیهی) بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که قوانین ایران عمدتاً بر رویکرد تنبیهی تمرکز دارند، درحالی‌که مدل‌های پیشگیرانه و حمایتی، مانند استفاده از هوش مصنوعی در تشخیص جرائم و حمایت از قربانیان سایبری، کمتر مرکز توجه قرار گرفته‌اند. در نهایت، پیشنهاد می‌شود که نظام حقوقی ایران با بهره‌گیری از تجربیات بین‌المللی و به‌روزرسانی قوانین مرتبط، به مقابله مؤثرتر با جرائم سایبری در بستر شبکه‌های اجتماعی بپردازد.
اسماعیلی، سجاد، علی یوسفی و غلامعلی خسروانی (۱۴۰۲)، بررسی تکنیک‌های فعلی در تشخیص بدافزار، همایش پژوهش‌های مدیریت علوم انسانی در ایران.
بشیری، عارف و سید حسین آل طه (۱۳۹۸)، «نقدی بر قانون مجازات در ماهیت دفاع مشروع و رابطۀ آن با تهدید اخاذ به انتشار اسناد ناموسی در فضای مجازی»، پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، شماره ۷۶.
بیابانی، غلام‌حسین و سیدکمال هادیانفر (۱۳۸۴)، فرهنگ توصیفی علوم جنایی، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات کاربردی کشف جرائم و امنیت معاونت آگاهی ناجا.
بیات کاه دان، محمد و عیسی جعفری (۱۴۰۲)، هوش مصنوعی در امنیت سایبری، هجدهمین کنفرانس ملی مهندسی برق.
پورقهرمان، بابک (۱۳۹۶)، «راهبردهای مؤثر بر پیشگیری از جرائم در شبکه‌های اجتماعی مجازی»، مجله فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال هفتم، شماره اول، بهار.
حسام، ابوالفضل و دیگران (۱۴۰۰)، «مسئولیت مدنی پلتفرم‌های آنلاین ناشی از نقض حریم خصوصی اطلاعاتی از سوی کاربران؛ مطالعه تطبیقی در ایران، آمریکا و اتحادیه اروپا»، مجله پژوهش‌های ارتباطی، شماره ۳.
حکیم، حمید و رضا اصفهانی (۱۴۰۳)، «راهکنش‌های پدافندی جهت مقابله با فریب روان‌شناختی در حوزه امنیت اطلاعات»، پدافند غیرعامل، شماره ۵۷.
رادمان، امین و حسن مریدی (۱۴۰۳)، رویکرد هوش مصنوعی در پیشگیری از جرم و چالش‌های پیش روی آن، تهران: هفتمین کنفرانس ملی حقوق و علوم سیاسی.
زارعی، حسین (۱۳۹۹)، قوانین و مقررات آیین دادرسی کیفری، تهران: انتشارات دیداری-دوران.
)