سنجش صحت طلاق در فقه امامیه و حنفیه با رویکرد تطبیقی در حقوق افغانستان و مقررات احوال شخصیه کشورهای اسلامی

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، جامعه المصطفی العالمیه، مشهد، ایران

چکیده

 طلاق به عنوان عمل حقوقی، مستلزم تحقق شرایط خاصی برای صحت و اعتبار است که در فقه امامیه، فقه حنفیه و قوانین مدنی کشورهای اسلامی به ویژه افغانستان تفاوتهایی دارد. این پژوهش که به روش تحلیلی-توصیفی و با هدف بررسی شرایط صحت طلاق از منظر فقه (امامیه ـ حنفیه)، حقوق افغانستان و مقررات مربوط به احوال شخصیۀ کشورهای اسلامی انجام یافته، مجموعۀ این شرایط را در سه گروه دسته بندی می نماید؛ صیغۀ طلاق باید با الفاظ خاص و منجز به گونه ای واقع شود که دلالت صریح بر وقوع طلاق داشته باشد. بلوغ و عقل از شروط قطعی است که تمامی صاحبنظران آن را در جانب زوج لحاظ کرده اند اما نسبت به احراز قصد و اختیار، تردیدهایی ابراز شده است. وجود رابطۀ زوجیت دائم، پاک بودن زن از حیض و نفاس، عدم وقوع مواقعه در دورۀ پاکی و تعیین شخص، از شروط اصلی مطلقه در فقه امامیه محسوب میشود. اما فقه حنفیه به جز رابطۀ زوجیت سایر شرایط را دارای اثر تعیین کننده نمی داند. در خصوص شرایط طلاق، قوانین افغانستان و به ویژه قانون احوال شخصیۀ اهل تشیع با فقه امامیه همسویی بیشتری دارد، در حالی که مقررات دیگر کشورهای اسلامی تحت تأثیر فقه اهل سنت تدوین یافته است. این بررسی نشان میدهد که تفاوتهای فقهی نقش تعیین کننده ای در تنظیم مقررات طلاق در کشورهای اسلامی ایفا میکند و شناخت این تفاوتها برای تضمین صحت و اعتبار طلاق اهمیت فراوان دارد

منابع

قرآن کریم.
ابن‌عابدین. (۱۴۲۳ق). حاشیه رد المحتار علی الدر المختار شرح تنویر الابصار. ریاض: دار عالم الکتب.
ابن‌نجیم المصری، زین‌الدین بن ابراهیم. (۱۴۱۸ق). البحر الرائق شرح کنز الدقائق. (شیخ زکریا عمیرات، تحقیق). بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابوزهره، محمد. (۲۰۰۰). الاحوال الشخصیه. قاهره: دارالفکر العربی.
بدران، ابوالعینین. (بی‌تا). الفقه المقارن للاحوال الشخصیه. بیروت: دارالنهضه العربیه.
جزیری، عبدالرحمن. (۱۴۲۷ق). الفقه علی المذاهب الاربعه. قاهره: دار الآفاق العربیه؛ بیروت: دارالکتب العلمیه.
عاملی، حرّ، محمد بن حسن. (بی‌تا). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه (الاسلامیه). (عبدالرحیم ربانی، تحقیق). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
حصفکی، علاءالدین. (۱۴۱۵ق). الدر المختار شرح تنویر الابصار. بیروت: دارالفکر.
حلی، ابن‌ادریس. (۱۴۱۱ق). السرائر. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
زحیلی، وهبه. (۱۴۰۵ق). الفقه الاسلامی و ادلته. دمشق: دارالفکر.
زحیلی، وهبه. (۱۴۳۳ق). الفقه الاسلامی و القضایا المعاصره. دمشق: دارالفکر.
سرخسی، شمس‌الدین. (۱۴۰۶ق). المبسوط. بیروت: دار المعرفه.
سمرقندی، علاءالدین. (بی‌تا). تحفه الفقهاء. بیروت: دارالکتب العلمیه.
مرتضی، شریف. (۱۴۱۵ق). الانتصار. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
شوگانی، محمد بن علی بن محمد. (بی‌تا). نیل الاوطار من احادیث سید الاخبار. ج. ۷. بیروت: دارالجلیل.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی العاملی. (۱۴۱۰ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. (سید محمد کلانتر، تحقیق). قم: انتشارات داوری.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی العاملی. (۱۴۱۳ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
صفایی، سید حسین؛ امامی، اسدالله. (۱۳۸۷). حقوق خانواده. ج. ۱. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
طهطاوی، علی احمد. (۱۴۲۴ق). تنبیه الابرار باحکام الخلع و الطلاق و الظهار. بیروت: دار الکتب العلمیه.
طوسی، محمد بن حسن. (۱۳۶۵). تهذیب الاحکام. قم: دارالکتب الاسلامیه.
طوسی، محمد بن حسن. (۱۳۸۷ق). المبسوط فی فقه الامامیه. (محمدتقی کشفی، تحقیق). تهران: مکتبه المرتضویه.
طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۱۷ق). الخلاف. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی. قم: انتشارات قدس.
عاملی، حرّ، محمد بن حسن. (بی‌تا). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه (الاسلامیه). (عبدالرحیم ربانی، تحقیق). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عسقلانی، ابن‌حجر. (۱۳۷۹ق). سبل السلام. ج. ۳. مصر: شرکت مکتبه و مطبعه مصطفی البابی.
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. (۱۴۱۲ق). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه. قم: موسسه نشر اسلامی.
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. (بی‌تا). تحریر الاحکام. مشهد: مؤسسه آل البیت.
فخرالمحققین (ابن‌العلامه)، محمد بن حسن. (۱۳۸۷ق). ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد. ج. ۳. قم: المطبعه العلمیه.
قاضی ابن‌البراج، عبدالعزیز. (۱۴۰۶ق). المهذب. ج. ۲. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
کاسانی، علاءالدین ابوبکر بن مسعود. (۱۴۰۹ق). بدائع الصنائع فی ترتیب الشرایع. کوئته، پاکستان: المکتبه الحبیبیه.
محقق‌داماد، سید مصطفی. (۱۳۸۶). تحلیل فقهی حقوق خانواده. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
نجفی، محمدحسن. (۱۹۸۱). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. ج. ۳۲. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نووی، محیی‌الدین بن شرف. (بی‌تا). روضه الطالبین. ج. ۶. (شیخ عادل احمد عبد الموجود و شیخ علی محمد معوض، تحقیق). بیروت: دارالکتب العلمیه.